«چرنوبیل» بزرگترین مثال برای حوادث اتمی دنیا محسوب می شود. این در حالی است که استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ایمنافع زیادی را عاید کشورهای استفاده کننده از آن می‌کند. اما در کنار این‌ها، هرگز نباید از معایب و ضررهای احتمالی آن نیز غافل شد. علی‌الخصوص زمانی که راکتورهای هسته‌ای با مشکل مواجه می‌شود و نکات ایمنی درباره‌ی آنها به‌درستی رعایت نمی‌شود. زیرا هر نوع کم‌کاری در این رابطه موجب زیان‌های جبران‌ناپذیری برای بشر خواهد شد.
نیروگاه هسته‌ای چرنوبیل، در نزدیکی شهر پریپیات، اوکراین، چهارده کیلومتری شمال غربی شهر چرنوبیل، شانزده کیلومتری مرز اوکراین‌بلاروس و حدود ۱۱۰ کیلومتری شمال «کیف» قرار دارد.
نحوه کار راکتورهای هسته‌ای
قبل از اینکه بخواهیم به مرور حوادث تلخ رخ‌داده در چرنوبیل بپردازیم؛ ابتدا به‌طور خلاصه اندکی درباره‌ی کار راکتورهای هسته‌ای مانند راکتور RBMK توضیح می‌دهیم. داخل هسته راکتور اتمی، اتم‌های فلزات به‌شدت ناپایدار مثل اورانیوم با نوترون‌هایی که از اتم‌های دیگر فرار کرده‌اند، بمباران می‌شود. با این کار، واکنش‌هایی پشت‌سرهم و زنجیروار رخ می‌دهد که می‌تواند تا بی‌نهایت نیز ادامه یابد: نوترون‌ها، اتم‌های اورانیوم را می‌شکافد، نوترون‌های بیشتری آزاد می‌شود، اتم‌های اورانیوم بیشتری شکافته می‌شود... و همان‌طور که مستحضر هستید، با شکافتن اتم انرژی بسیار زیادی به شکل گرما آزاد خواهد شد.
با هدایت و کنترل این شدت گرما، می‌توان آب را بخار کرد و به‌وسیله آن توربین‌ها به چرخش می‌افتد. چرخیدن توربین‌ها، به الکتریسیته یا برق تبدیل می‌شود. برای تنظیم میزان واکنش‌های پشت‌سرهم و زنجیروار، از میله‌های کنترلی استفاده می‌شود. این میله‌ها، نوترون‌ها را جذب می‌کند و تعداد واکنش‌ها را نیز به کنترل خودشان در می‌آورد.
نحوه وقوع فاجعه چرنوبیل و اثرات پیرامون آن
در رآکتور شماره ۴ نیروگاه چرنوبیل، کنترل‌کننده راکتور به‌اشتباه و براثر عدم تنظیم کردن میله‌های جذب نوترون، نیروی راکتور را تا یک درصد کاهش می‌دهد. راکتور بیش‌ازپیش افت قدرت پیدا می‌کند. در اینجاست که کارکنان چرنوبیل مرتکب دومین اشتباهشان می‌شوند و تقریباً همه‌ی میله‌های کنترل را از داخل راکتور بیرون می‌کشند. نتیجه این کار در روز شنبه،26 آوریل سال 1986، ساعت ده و سی دقیقه شب در شهر پریپیات (یکی از شهرهای دور افتاده اکراین) با صدای انفجارهای مهیبی نشان داده می‌شود. اینگونه بدترین حادثه اتمی غیرنظامی تاریخ جهان رقم می‌خورد.
توده‌ی ذرات ناشی از شکافت هسته‌ای به‌اضافه گردوغبار تا فضای یک کیلومتری بالای سر نیروگاه منتشر می‌شود. قطعات سنگین‌تر در محوطه‌ی اطراف نیروگاه می‌نشیند و حجم زیاد ذرات سبک‌تر شامل غبار هسته‌ای و فهرستی کامل از انواع گازهای نجیب به سمت جنوب غربی نیروگاه می‌رود تا کابوسی صدها برابر بدتر از مرگ را برای ساکنین اروپای شرقی رقم زند.
اهالی شهر پرپیات هم بی‌خبر از آنکه دارند به‌سوی مرگ پیش می‌روند، برای تماشای آتش‌سوزی و انفجارها بیرون می‌آیند. وقتی مردم شهرِ پریپیات از دور با آتش سوزی نیروگاه هسته ای و نورِ آبی و قرمز رنگی که به‌سوی آسمان شلیک می‌شود روبه رو می‌شوند، با ترس و جیغ پا به فرار نمی‌گذارند؛ بلکه با آن مانندی آتش بازی شبانه و پیکنیک رفتار می‌کنند.
مردان و زنان دستِ بچه‌هایشان را می‌گیرند و به تماشای آن می‌روند. بزرگ‌ترها با لذت و هیجان به تماشای آتش ایستاده‌اند و بچه‌ها خوشحال از بیدار ماندن در شب با خاکسترهای رادیواکتیو معلق در هوا بازی می‌کنند. همه‌ی آتش‌نشانان شهر نیز به محل آتش‌سوزی نیروگاه اعزام و به خاموش کردن آتش مشغول می‌شوند. فارغ از آنکه آنها در حال تنفس در فضایی صدها بار مرگبارتر از بمباران اتمی ناکازاکی و هیروشیما هستند. همچنین در تماس مستقیم با اثرات گرافیت قرار دارند.
تعداد زیادی از کارکنان نیروگاه در عرض چند ساعت نشانه‌های دریافت تشعشعات رادیواکتیو را نشان دادند. عده زیادی کارمند و آتش‌نشان که بدون محافظ مشغول به کار بودند نیز آلوده شدند. تعداد افرادی که در بیمارستان‌ها بستری شدند، تا ساعت شش صبح همان روز به 108 و تا پایان روز اول به 132 نفر رسید.
پس از انفجار، بعدازاینکه محیط اطراف تاسیسات به امواج رادیواکتیو آلوده شد. بعد به تدریج ابرهای آلوده به نواحی دورتر سرکشیدند و موجب بارش باران شد که بخش‌های زیادی از اروپا را به مواد رادیواکتیو آلوده کرد. در اثر انفجار در راکتور بلوک چهار تاسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیواکتیو برای ساختن حدود 100 بمب اتمی آزاد شد. در پی این حادثه 4 هزار نفر به‌صورت مستقیم یا در بلندمدت جان خود را از دست دادند.
شهر پرپیات که نزدیک به پنجاه‌هزار نفر جمعیت داشت، در ظرف 36 ساعت تخلیه شد و در زمان‌های جلوتر، بالغ‌بر دویست‌هزار نفر براثر این حادثه مجبور به ترک محل زندگی‌شان شدند.
واکنش سیاستمداران اتحاد جماهیر شوروی به حادثه چرنوبیل
نکته‌ی وحشتناکی که وجود داشت پنهان‌کاری اتحاد جماهیر شوروی سابق از درز اخبار چرنوبیل به بیرون بود. همچنین امتناعی که از تخلیه سریع شهرهای اطراف و اطلاع‌رسانی کامل توسطشان صورت گرفت. سی سال قبل، یعنی ٤٨ ساعت پس وقوع انفجار، نخستین گزارش از وقوع حادثه توسط مرکز تشعشع سنجی در سوئد منتشر شد که از افزایش بسیار زیاد میزان تشعشات اتمی در محیط اطلاع می‌داد.
اما با توجه به سانسور گسترده در اتحاد جماهیر شوروی سابق، از اطلاع‌رسانی به شهروندان آن کشور جلوگیری به عمل آمد. تنها برخی از مردم که اخبار رادیوهای خارجی (که آنها نیز پارازیت داشتند) را به‌دشواری دنبال می‌کردند از خطرات و شدت وقوع حادثه مطلع شدند و توانستند از آن فضا خود را دور سازند.
سرانجام در چهارده می، وقتی‌که سه چهارم اروپا تحت تأثیر آثار تشعشعات هسته‌ای قرار گرفته بود؛ شوروی پذیرفت که به مردمش اعلام کند فاجعه چرنوبیل رخ‌داده است. این خبر توسط گورباچف قرائت شد. بااین‌حال رسانه‌های خبری شوروی با کذب خواندن ادعاهای رسانه‌های غربی درباره دامنه پخش مواد رادیواکتیو و تشعشعات مربوط به آن، آنها را دشمن خطاب کردند که درصدد ضربه زدن به حزب کمونیست و شوروی سابق هستند. حتی تصاویری پخش کرد که بخشی از نیروگاه آسیب‌دیده و کارکنان در بخش‌های دیگر آن مشغول به کار هستند.
همچنین پنهان کردن اطلاعات مربوط بـه این فاجعه باعث به وجود آمدن و گسترش شایعات باورنکردنی درباره نتایج آن شد. ریاست شوروی از پذیرش هر نوع همکاری بین‌المللی برای انجام عملیات امحاء نتایج فاجعه اتمی سر باز زد. فقط درسال 1989 بود کـه شوروی سابق از آژانس انرژی اتمی تقاضای کمک کرد.
متن کامل رو از لینک زیر بخوانید:
چرنوبیل و هر آنچه درباره آن باید بدانید
منبع : UCAN
علی
