شما در موقعیت‌های مختلف مثلا زمان‌هایی که عصبانی می‌شوید، ناراحت می‌شوید، ذوق‌زده می‌شوید، از چیزی می‌ترسید، احساس پشیمانی و گناه می‌کنید یا حتی زمانی که به‌شدت جذب یک نفر می‌شوید و از او خوشتان می‌آید چگونه برخورد می‌کنید؟ هیجانات‌تان را سرکوب می‌کنید یا اجازه می‌دهید بروز پیدا کنند؟ شما آنها را مدیریت می‌کنید یا اجازه می‌دهید احساسات و هیجانات‌تان شما را مدیریت کنند؟ به نظر شما سرکوب کردن هیجان‌ها موثرتر است یا مدیریت کردن‌شان؟ اصلا درباره هیجان چقدر می‌دانید و تا چه حدی هیجانات‌تان را می‌شناسید و می‌توانید آنها را پیش‌بینی و مدیریت کنید؟
اگر می‌خواهید بدانید هیجان‌ها چیستند، چرا باید هیجاناتمان را بشناسیم، مهارت مدیریت هیجان چیست و چرا باید آن را یاد بگیریم با یوکن همراه باشید.
هیجان چیست؟
هیجان‌ها پاسخ‌های نسبتا کلی و ساده‌ای هستند که بدن ما به محرک‌های بیرونی یا درونی نشان می‌دهد. این پاسخ‌ها معمولا آنی هستند و با تغییرات فیزیولوژیک و یک حالت عاطفی خوشایند و ناخوشایند مثل غم، شادی ، خشم، ترس، تعجب، بیزاری و... همراهند.
با خواندن این تعریف شاید این سوال برایتان پیش آمده باشد که تفاوت هیجان با احساس چیست یا اینکه آیا هیجان‌ها همان رفتارها و عکس‌العمل‌های ما هستند؟ تعریف هیجان کمی پیچیده است. اما نگران نباشید در ادامه با توضیحاتی که می‌دهیم سعی می‌کنیم همه این ابهامات را برطرف کنیم.
بگذارید قبل از هر چیز تکلیف یک موضوع را همین جا مشخص کنیم؛ در زبان فارسی خیلی مواقع هیجان و احساس به جای هم به کار برده می‌شود مثل زمانی که از موضوعی خوشحال یا ناراحت می‌شویم و می‌گوییم احساس شادی یا غم به من دست داد و تقریبا هیچوقت نمی‌گوییم هیجان شادی یا غم را تجربه کردم.
ابعاد هیجان کدام‌اند؟
در توضیح هیجان نظریات متعددی مطرح شده است اما بیشتر نظریات جدید معتقدند؛ هیجان‌ها از تعامل سه‌گانه تغییرات فیزیولوژیک، احساس و رفتار به وجود می‌آیند و پدیده‌هایی زیستی، روانی و رفتاری هستند. مثلا زمانی را تصور کنید که از دیدن حیوانی ترسیده‌اید؛ بخش روانی هیجانی که تجربه می‌کنید احساسی است که دارید و برایتان ملموس است مثل احساس ترسی که از مواجه شدن با حیوان به شما دست داده است. هیجانی که در حال تجربه کردن آن هستید با تغییرات فیزیولوژیک و پاسخ‌هایی که بدن شما می‌دهد مثل بالا رفتن ضربان قلب، خشک شدن دهان، تغییر رنگ پوست و حالت چهره تکمیل‌تر می‌شود و این بعد زیستی هیجان شماست. در ادامه تجربه هیجان ترس شما برای نجات خود یا خلاصی از حالت عاطفی ناخوشایندی که تجربه می‌کنید رفتاری را بروز می‌دهید مثل فرار کردن، دفع کردن حیوان، فریاد کشیدن و درخواست کمک کردن که این بعد هم بعد رفتاری هیجان است.
هیجان‌ها چند نوع هستند؟
هیجان‌ها را می‌توان از ابعاد گوناگون به دو یا چند دسته تقسیم کرد. مثلا هیجان‌ها را از نظر حالت عاطفی‌ای که در ما ایجاد می‌کنند می‌توان به دو دسته مثبت و منفی تقسیم کرد. هیجان‌های مثبت شامل آن دسته از هیجان‌هایی است که با حالت عاطفی خوشایند همراه است مثل شادی و عشق و هیجان‌های منفی شامل آن دسته از هیجان‌هایی است که با حالت عاطفی ناخوشایند همراه است مثل اندوه و نفرت.
بیشتر نظریات جدید معتقدند دسته‌ای از هیجان‌ها، هیجان اصلی و دیگر هیجان‌ها ترکیبی از هیجانات اصلی هستند.
هیجان‌های اصلی کدامند؟
براساس نظریه رابرت پلاچیک هشت هیجان اصلی وجود دارد که در بقای انسان نقشی حیاتی دارند. این هیجان‌ها عبارتند از تحسین، شادی و سرخوشی، احتیاط، خشم و غضب، بیزاری، غم و اندوه، شگفتی و وحشت.
هیجان‌ها هم مانند دیگر خصوصیات و ویژگی‌های موجودات زنده کارکردهای خاص خود را دارند. درواقع هر کدام از هیجان‌های اصلی در راستای رسیدن به اهدافی خاص که برای بقای انسان ضروری است با علائم و ویژگی‌های فیزیولوژیک خاص خود که با یک حالت عاطفی خوشایند یا ناخوشایند همراه است بروز پیدا می‌کند.
ادامه این مطلب رو میتونید اینجا بخونید :
